Poniżej znajduje się opracowanie, przygotowane przez adwokata Filipa Tohl, zawierające przykładowe orzeczenia Sądu Najwyższego oraz Sądów Powszechnych apelacji krakowskiej, rzeszowskiej, łódzkiej oraz szczecińskiej, a także gdańskiej, które były udostępniane nam, m.in. poprzez media społecznościowe. Poza danymi oraz sygnaturami wyroków przedstawiamy także istotne tezy wynikające z uzasadnień tychże.
Jednocześnie zachęcamy Państwa do włączenia się w akcję i nadsyłanie na adres: sprawyzurzedu@defensoriuris.pl zanonimizowanych orzeczeń, sygnatur, które uwzględniają stanowisko TK 66/19.
ORZECZNICTWO SĄDU NAJWYŻSZEGO
Sąd Najwyższy Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (I UK 383/19) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2020 roku (LEX nr 3060735) – SSN Bohdan Bieniek
Teza:
O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej odwołującemu się w postępowaniu kasacyjnym, orzeczono w myśl art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 r.- Prawo o adwokaturze (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1184) w związku z § 15 ust. 2 w związku z § 16 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 r. poz. 19) w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2020 r., SK 66/19 (Dz. U. z 2020 r. poz. 769).
Sąd Najwyższy Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (I UK 244/19) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2021 roku (LEX nr 3111689) – SSN Bohdan Bieniek
Teza:
W postępowaniu kasacyjnym wnioskodawca działał przez profesjonalnego pełnomocnika, ustanowionego z urzędu. (….) Z tych względów orzeczono w myśl art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1999) w związku z § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1800) w powiązaniu z art. 351 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 i 39821 k.p.c. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2020 r., SK 66/19 (Dz. U. z 2020 r. poz. 769).
Inne orzeczenia Sądu Najwyższego:
- Sąd Najwyższy Izba Cywilna (III CSK 303/19) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
25 maja 2020 roku – SSN Tomasz Szanciło (LEX: 3032493) - Sąd Najwyższy Izba Cywilna (V CZ 87/19) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2020 roku – SSN Jacek Grela (spr.); SSN Tomasz Szanciło; SSN Kamil Zaradkiewicz
- Sąd Najwyższy Izba Cywilna (III CZ 1/20) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2020 roku – SSN Jacek Grela (spr.); SSN Tomasz Szanciło; SSN Kamil Zaradkiewicz (LEX: 3033197)
- Sąd Najwyższy Izba Cywilna (II CSK 101/20) – postanowienie Sadu Najwyższego
z dnia 23 lipca 2020 roku – SSN Jacek Grela (LEX: 3060759) - Sąd Najwyższy Izba Cywilna (III CSK 40/20) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2020 roku – SSN Jacek Grela (LEX: 3066651)
- Sąd Najwyższy Izba Cywilna (V CSK 71/20) – postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 15 września 2020 roku – SSN Tomasz Szanciło (LEX: 3062754)
- Sąd Najwyższy Izba Cywilna (I CSK 428/20) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2020 roku (LEX: 3150255)
- Sąd Najwyższy Izba Cywilna (I CSK 598/20) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2021 roku – SSN Tomasz Szanciło
Wskazać należy, że Sąd Najwyższy w składzie SSN Tomasz Szanciło; SSN Kamil Zaradkiewicz, jak również SSN Jacek Grela mogą wskazywać na wątpliwości konstytucyjne co do prawidłowości powołania na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego, w związku z ich powołaniem na stanowisko SN z udziałem obecnej KRS. W związku z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (wyrok TSUE z dnia 6 października 2021 roku – C 487/19; wyrok TSUE z dnia 15 lipca 2021 roku – C 791/19; postanowienie zabezpieczające z dnia 14 lipca 2021 roku – C 204/2) oraz orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (wyrok w sprawie skargi nr 26374/18 Guðmundur Andri Ástráðsson pko Islandii oraz wyrok w sprawie skargi nr 4344719 Reczkowicz pko Polsce) powołanie ww. osób na stanowiska sędziów Sądu Najwyższego może być kwestionowane przez sądy powszechne. Przy tym zgodnie z postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Wydział II Karny z dnia 14 października 2021 roku (II AKa 154/21) powyższe nie determinuje automatyzmu w zakresie abstrakcyjnego przyjmowania, że wyżej osoby nie posiadają cech niezawisłego oraz bezstronnego sądu.
Powyższe wątpliwości konstytucyjne mogą dotyczyć także niektórych orzeczeń sądów powszechnych, za wyjątkiem powołanych orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie, skład których nie powoduje żadnych wątpliwości konstytucyjnych oraz ustrojowych.
ORZECZNICTWO SĄDÓW POWSZECHNYCH
Tezy z uzasadnień wyroków Sądów Powszechnych
🆕 Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 kwietnia 2022 roku – II AKa 341/21:
Sąd Apelacyjny wskazał, że za uznaniem regulacji § 17 ust. 1 pkt 5 – co należy odnosić także do pozostałych przepisów zawartych w powołanym paragrafie- za niezgodną z art. 64 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 zdanie drugie i art. 92 ust. 1 Konstytucji RP przemawia tożsama formalnie i materialnie delegacja ustawowa zawarta w art. 29 ust. 2 prawa o adwokaturę, jak wskazał TK, nie dająca podstaw do różnicowania przez podmiot wykonujący delegację ustawową wysokości wynagrodzenia w zależności od podstawy działania obrońcy z urzędu lub z wyboru.
Sąd wskazał także, że nie ma istotnego z tej perspektywy znaczenia, że przedmiotowe postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym był § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 1801) w zakresie działania pełnomocnika sensu stricte w postępowaniu cywilnym, albowiem nie może budzić wątpliwości (mając na uwadze systematykę powołanego aktu prawnego) to, że uznano za sprzeczny z w/w przepisami Konstytucji przepis na gruncie rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r. „wspólny” dla działania adwokata jako pełnomocnika w postępowaniu cywilnym czy obrońcy w postępowaniu karnym.
Według Sądu Apelacyjnego analogicznie należy ocenić zróżnicowanie mechanizmów formalnie zastosowanych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu w stosunku do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.
Zgodnie z zakwestionowanym przez Trybunał Konstytucyjny § 4 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r. opłatę ustalało się w wysokości co najmniej ½ opłaty maksymalnej określonej w rozdziałach 2 – 4 rozporządzenia, przy czy nie mogła ona przekraczać wartości przedmiotu sprawy, zaś kolejne przepisy regulujące wysokość wynagrodzenia za poszczególne kategorie spraw obejmowały – określone jako stawki maksymalne – określone wartości. Przy czym stawki określone jako maksymalne (a stawkę minimalną stanowiła ½ tej kwoty) w tym rozporządzeniu stanowiły jednocześnie na gruncie rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie stawki minimalne (§11 ust. 2 pkt 5)
Z kolei zgodnie z § 4 ust. 2 rozporządzenia z dnia 3 października 2016 r. opłatę ustala się w wysokościach określonych w rozdziałach 2 – 4, przy czym nie może ona przekraczać wartości przedmiotu sprawy, zaś poszczególne wartości wynagrodzenia za daną kategorię sprawy, stanowiące minimum obejmują kwoty stanowiące połowę kwot stanowiący minimum wynagrodzenia dla obrońcy z wyboru na podstawie rozporządzenia z dnia 22 października 2015 w sprawie opłat za czynności adwokackie.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, z którą nie sposób się nie zgodzić, oznacza to w efekcie, że w dalszym ciągu – mimo technicznie odmiennego sposobu ustalania wysokości wynagrodzenia – wynagrodzenie obrońcy z urzędu w kwocie minimalnej stanowi połowę minimalnego wynagrodzenia obrońcy z wyboru, a więc sytuację tożsamą co do istoty z rozstrzyganą przez TK.
🆕 Wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 30 maja 2022 r. – IV Ca 212/21,
W ocenie Sądu Okręgowego na uwzględnienie zasługiwał jedynie zarzut dotyczący naruszenia przepisów regulujących przyznawanie pełnomocnikom z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej w zw. z art. 32 ust.1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Pełnomocnikowi z urzędu powoda zostały przyznane koszty nieopłaconej pomocy prawnej w wysokości 2 952 zł, podczas gdy na rzecz pełnomocnika pozwanego posiadającego te same kompetencje zawodowe, w tej samej sprawie zasądzona została kwota 3 600 zł.
W apelacji podniesiono naruszenie zasady równego traktowania i równorzędności stron w odniesieniu do ich pełnomocników z urzędu po jeden ze stron i z wyboru po drugiej poprzez przyznanie pełnomocnikowi z urzędu niższego wynagrodzenia za tę samą pracę. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 23 kwietnia 2020 r. SK 66/19 uznał, że § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 1801) jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 zdanie drugie i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Wobec przywołanego rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, dla uniknięcia różnicowania wynagrodzenia pełnomocników z urzędu i z wyboru Sąd uznał, że zasadne jest zastosowanie stawki przewidzianej w § 8 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, ale z uwzględnieniem powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, to jest w wysokości równej wynagrodzeniu pełnomocnika z wyboru, a więc bez powiększania przyznanej kwoty 3 600 zł o podatek VAT, który pełnomocnik z wyboru winien odprowadzić z zasądzonego na jego rzecz wynagrodzenia, tak aby nie prowadzić z kolei do różnicowania in plus pełnomocnika z urzędu.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 7 stycznia 2021 r. (V CSK 452/20, Legalis) uzasadniając rozstrzygnięcie o kosztach wskazał, że o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącej z urzędu w postępowaniu kasacyjnym orzeczono na podstawie § 16 ust. 4 pkt 2 w zw. z § 14 ust. 1 pkt 3 § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 18), z uwzględnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2020 r. (SK 66/19, Dz. U. z 2020 r. poz. 769), a więc i § 8 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.” Na konieczność uwzględniania ww. wyroku TK przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu zwrócono także uwagę w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego (z 30 listopada 2020 r. V CNP 15/20, z dnia 15 września 2020 r. V CSK 71/20, z dnia 15 września 2020 r. IV CSK 159/20, z dnia 26 sierpnia 2020 r. IV CSK 14/20, z dnia 23 lipca 2020 r. III CZ 18/20, z dnia 23 lipca 2020 r. II CSK 101/20, z dnia 23 lipca 2020 r. III CSK 40/20, z dnia 13 lipca 2020 r. IV CSK 746/19, z dnia 30 czerwca 2020 r. V CZ 87/19, z dnia 30 czerwca 2020 r. III CZ 1/20, z dnia 26 czerwca 2020 r. I UK 383/19, z dnia 26 czerwca 2020 r. I UK 383/19, z dnia 25 maja 2020 r. III CSK 324/19, z dnia 2 czerwca 2020 r. IV CSK 495/19 oraz z dnia 25 maja 2020 r. III CSK 303/19; z dnia 13 lipca 2020 r., Legalis). Sąd Okręgowy podziela stanowisko wyrażone w powyższych judykatach.
Również więc i na gruncie rozpoznawanej sprawy uznać należało za niekonstytucyjny mechanizm polegający na ustaleniu stawek minimalnych wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu na poziomie niższym niż stawki dla pełnomocnika z wyboru. Kolejną kwestią wymagającą rozważenia jest to, czy ustalone stawki minimalne należy podwyższać o podatek VAT. Sąd Najwyższy prezentował różne stanowiska w tym zakresie, bowiem w powyższych orzeczeniach brak było jednolitości co do tego, czy orzeczona stawka obejmuje podatek VAT. Niemniej Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że dążąc do zachowania równości pełnomocnika z urzędu i z wyboru zasadnym jest zasądzenie kwoty 3 600 zł jako obejmującej już w sobie należny podatek VAT
🆕 Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12 sierpnia 2021 r. – II AKz 505/21,
(…) w świetle brzmienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie zachodzą podstawy do różnicowania w żadnych z przypadków wynagrodzenia statusu adwokatów i radców prawnych reprezentujących strony z wyboru od tych, którzy świadczą pomoc prawną z urzędu. Obniżenie obrońcy z urzędu wynagrodzenia, które otrzymałby, gdyby występował w sprawie jako obrońca z wyboru, nie ma więc konstytucyjnego uzasadnienia
🆕 Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 2 września 2021 roku – II AKa 207/21:
Za prawidłowością przedstawionego powyżej poglądu przemawia m.in. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 2020 r., S 1/20 (OTK-A 2020/14) sygnalizujące Ministrowi Sprawiedliwości m.in. konieczność usunięcia uchybień w § 4 ust. 2 in principio rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 r., poz. 18). Jako podstawę prawną takiego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał przepisy art. 437 § 2 k.p.k., art. 29 prawa o adwokaturze, § 4 ust. 1-3, § 17 ust. 1 pkt 2, § 17 ust. 2 pkt 5, § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 r. poz. 18) w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 23 kwietnia 2020 r., SK 66/19 (Dz. U. z 2020 r. poz. 769)
🆕 Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku – II AKzw 985/22,
Określając zaś wysokość należnej obrońcy opłaty za postępowanie odwoławcze, Sąd Apelacyjny miał na względzie treść postanowienia Sadu Najwyższego z dni 15 grudnia 2021 roku w sprawie VKK 549/20 (LEX 3322628) , w którym uznano, że zróżnicowanie wysokości stawek minimalnych za te same czynności podejmowane przez obrońcę z urzędu i obrońcę z wyboru narusza konstytucyjną zasadę równej dla wszystkich ochrony własności i innych praw majątkowych i w konsekwencji narusza art. 64 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 zd. drugie Konstytucji RP. Podkreślono tam, że zróżnicowanie w akcie podustawowym wysokości wynagrodzenia od tego, czy adwokat świadczył pomoc prawną jako pełnomocnik z wyboru czy z urzędu stanowi niedopuszczalną w demokratycznym państwie prawa samowolę legislacyjną, w sposób nieproporcjonalny ingerującą w uprawnienia pełnomocników z urzędu do uzyskania 4 wynagrodzenia za ich pracę. Analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane z urzędu i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, iż różnicowanie ich wynagrodzenia poprzez obniżenie, w stosunku do wynagrodzenia, jakie otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia (zob. postanowienie SN z dnia 15 grudnia 2021 r, V KK 549/20, LEX nr 3322628). W konsekwencji Sąd Apelacyjny podzielając przywołane stanowisko jako podstawę określenia wysokości należnej obrońcy opłaty za II Instancję przyjął przepis § 13 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. poz. 1800 ze zm.).
Koszty nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu przed Sądem II instancji zasądzono na rzecz obrońcy na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 1651 ze zm.) oraz § 2 pkt 1, § 4 ust. 1 i 3, § 19 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 18) w zw. z § 13 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat a czynności adwokackie (Dz.U. poz. 1800 ze zm.), o czym orzeczono w punkcie 2 postanowienia.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I ACa 39/21 (M. Boniecki; G Krężołek; J. Bess)
Wobec oddalenia apelacji, Sąd II instancji przyznał na rzecz pełnomocnika powoda ustanowionego z urzędu wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną w postępowaniu apelacyjnym ze środków budżetowych Skarbu Państwa. Jego wysokość ustalił, zważywszy, iż (…) dochodził zarówno roszczeń niemajątkowego jak i majątkowego (określając jego wysokość na 50 000 zł – por. k. 119. Akt, na podstawie §8 ust. 1 pkt. 2 oraz §2 ust. 1 pkt. 5 w zw. z §10 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U z 2015 poz. 1800). Sąd II instancji nie znajduje bowiem dostatecznych racji prawnych przemawiających za różnicowaniem stawek tego wynagrodzenia pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami tylko z tego powodu, że źródła ich umocowań dla reprezentowania stron postępowań sądowych ,w odniesieniu do mandatariuszy z wyboru z i urzędu są różne. Takie zróżnicowanie byłoby sprzeczne z przepisami Ustawy Zasadniczej”
Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I ACz 366/21
Trafnie skarżący podniósł, że zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na przymiot jego ustanowienia – z urzędu lub z wyboru – należy uznać za sprzeczne z Konstytucją (tak Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 23 kwietnia 2020 r. SK 66/19). Przy czym nie ma racji Sąd Okręgowy podnosząc, że ww. wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczy aktualnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1714). Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie budzi żadnej wątpliwości, że jego tezy należy uznać za wiążące również obecnie.
Nie można się zgodzić z argumentacją Sądu I instancji, że aktualnie obowiązujące rozporządzenia spełnia postulaty równego traktowania pełnomocników z urzędu i wyboru, bo ustala stawki wyższe niż w poprzednio obowiązującym rozporządzeniu oraz daje możliwość ich podwyższenia do 150%. Po pierwsze pomimo podwyższenia stawek, dalej występują dysproporcje pomiędzy wynagrodzeniem pełnomocnika ze względu na przymiot jego ustanowienia – z urzędu lub z wyboru. Po drugie możliwość podwyższenia opłaty do 150% następuje z uwzględnieniem spełnienia określonych przesłanek, które nie muszą występować w każdej sprawie.
Postanowienie Sadu Apelacyjnego w Krakowie – II AKz 423/21 (P. Anczykowski)
Co prawda stwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny w powyższym wyroku niekonstytucyjność dotyczyła przepisu uprzednio obowiązującego rozporządzenia wykonawczego regulującego kwestię kosztów działania przez adwokata z urzędu. Wskazany powyżej wyrok nie tyczy się więc bezpośrednio przepisu rozporządzenia, który był podstawa prawną orzekania w sprawie skarżącej, w związku z czym w niniejszej sprawie nie aktualizuje się dyspozycja art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie wiążącą i są ostateczne.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu powtarza jednak rozwiązania tego poprzedniego aktu prawnego – Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, o którym mowa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, albowiem różnicuje wynagrodzenie należne obrońcom z wyboru od tego przysługującego obrońcom z urzędu (stawki mniejsze o połowę).
Kierując się zatem możliwością sprawowania przez sądy orzekające w konkretnych sprawach władczej kontroli konstytucyjności oraz legalności rozporządzeń (o czym szerzej wypowiadał się tut. Sąd Apelacyjny w powoływanym przez skarżącą postanowieniu z dnia 11 lutego 2021 roku, sygn. akt II AKz 824/20, nie publ.), należało uznać, iż Sąd I instancji popełnił błąd nie odnosząc treści przepisów aktualnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu do wyżej wskazanego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
W konsekwencji jako podstawę prawną orzeczenia o kosztach za obronę skazanej z urzędu w niniejszej sprawie – w ślad za stanowiskiem Trybunału wyrażonym w przywołanym powyżej wyroku z 23 kwietnia 2020 r., sygn. SK 66/19 – należało przyjąć rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, a konkretnie jego § 11 ust. 1 pkt 2, który to przepis przewiduje stawkę minimalną za pomoc prawną udzieloną w sprawie objętej śledztwem w kwocie 600 zł. Niezależnie od tego w wynagrodzeniu obrońcy z urzędu należało także na podstawie § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 r. poz. 18 t.j.) uwzględnić wysokość podatku od towarów i usług VAT (23%) w kwocie 138 zł. Łączna należność obrońcy wyniosła zatem 738 zł.
Postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie – IV Kz 440/21
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 23 kwietnia 2020 r., sygn. SK 66/19 pochylił się nad kwestią różnicowania wynagrodzenia profesjonalnych pełnomocników z wyboru względem pełnomocników z urzędu w zależności od sposobu ich ustanowienia, wskazując tam, że różnicowanie takie jest niedopuszczalne.
W ocenie Trybunału regulujący kwestię wynagrodzenia pełnomocników z urzędu § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 1801) jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 zdanie drugie i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu tego wyroku TK wskazał, że analiza statusu adwokatów i ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, że różnicowanie ich wynagrodzenia (tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu o połowę wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru) nie ma konstytucyjnego uzasadnienia.
Odstępstwo od zasady równości, w tym również równej ochrony praw majątkowych, jest więc niedopuszczalne. TK stwierdził, że nie dostrzega żadnych wartości konstytucyjnych, którym miałaby służyć badana regulacja. Co więcej, w ocenie Trybunału, brak jakichkolwiek racjonalnych argumentów (nie tylko konstytucyjnych), które uzasadniałyby dyskryminujące traktowanie pełnomocników w zależności od tego, czy działają oni z wyboru, czy też zostali ustanowieni z urzędu.
Skoro więc stanowisko TK w tym zakresie jest jasne i klarowne a nadto jeszcze zostało przyjęte w orzecznictwie Sądu Najwyższego (patrz sprawy: I CSK 598/20, V CSK 452/20, III CSK 303/19, III CZ 18/20) to nie może budzić wątpliwości, że w przedmiotowej sprawie zasądzić należało od Skarbu Państwa na (…), tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ukaranemu xxxxxxxxxx z urzędu w oparciu o § 11 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, regulującego stawki minimalne wynagrodzenia dla pełnomocników z wyboru.
Wyrok Sądu Rejonowego w Jarosławiu – II K 339/20
Podstawą prawną ustalenia wysokości honorarium adwokackiego stał się art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze w związku z §17 ust. 2 pkt. 3 i §4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, przy uwzględnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2020 roku, SR 66/19 (Dz. U. z 2020 r. poz. 769). Biorąc pod uwagę konstytucyjne prawo do ochrony własności innych praw majątkowych, sąd dokonał odpowiedniego powiększenia opłaty należnej dla obrońcy przy uwzględnieniu przepisów regulujących stawki minimalne dla obrońcy z wyboru tj. oraz § 11 ust. 2 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.
Bez wątpienia roszczenie o wynagrodzenie należne z tytułu obrony z urzędu jest istotnym prawem majątkowym na gruncie konstytucyjnym, bowiem z unormowania art. 64 ust. 2 Konstytucji RP wprost wynika, że ustrojodawca wprowadził konstytucyjne prawo do równej ochrony prawnej własności i innych praw majątkowych. Tym samym prawo do wynagrodzenia – za te same czynności obrończe wykonywane przez osoby posiadające te same kompetencje zawodowe – nie może być ustalane na zasadach nierównych, gdyż w sposób nieuzasadniony pogarszałoby to sytuację adwokatów świadczących pomoc prawną z urzędu.
Zasada równej dla wszystkich ochrony prawnej w płaszczyźnie podmiotowej oznacza zakaz różnicowania intensywności ochrony pomiędzy podmiotami prawa prywatnego, osobami fizycznymi, podmiotami prawa publicznego, czy też państwem. Chodzi tu zarówno i regulacje pozytywne (lub ich brak) na poziomie ustawy, jak i sytuacje, w których określone prawo (uprawnienie) majątkowe zostało przyznane przez ustawodawcę, natomiast podstawowa regulacja wykonawcze – wbrew wytycznym delegacyjnym dokonuje jego ograniczenia (por. wyrok TK z dnia 28 czerwca 2018 r., sygn. SK 4/17)
Analiza statusu adwokatów i ich roli w procedurze karnej, w której występuje oni jako fachowe podmioty powołane i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, że różnicowanie ich wynagrodzenia – tj. obniżenie go obrońcom z urzędu, w stosunku do honorarium, które otrzymaliby gdyby występowali w sprawie jako obrońcy z wyboru – nie ma dostatecznego uzasadnienia. Odstępstwo od zasady równości, w tym również równej ochrony praw majątkowych, jest więc niedopuszczalne.
Zwrócić należy, że na gruncie aktu rangi ustawowej tj. Prawa o adwokaturze, nie zawarto upoważnienia dla aktu wykonawczego pozwalającego na odmienne ukształtowanie wynagrodzeń obrońców w zależności od tego, czy działają oni z wyboru, czy też zostali ustanowienie z urzędu. Tymczasem brak jest jakichkolwiek racjonalnych argumentów, które uzasadniałoby dyskryminujące traktowanie pewnej grupy adwokatów, zwłaszcza, że takiego upoważnienia ustawowego nie można wywieźć z wykładni celowościowej (funkcjonalnej). Odstępstwa od dyrektywy równości, w tym również ochrony praw majątkowych, jest więc niedopuszczalne.
Reasumując, sąd doszedł do przekonania, że praca każdego adwokata, powinna zostać wyceniona na tym samym poziomie bez względu na podstawę umocowania do działania w danej sprawie tj. z wyboru czy z urzędu.
Wyrok SO w Łodzi z 9.07.2021 r., IV K 25/21, LEX nr 3217219
Uwzględniając udział obrońcy z urzędu, na podstawie art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k. Sąd przyznał obrońcy wynagrodzenie z urzędu – uwzględniając tu stawkę 23% VAT i argumentację zawartą w wyroku TK z dnia 23 kwietnia 2020 r. w sprawie SK 66/19 oraz bezprawne zaniechanie Ministra Sprawiedliwości w realizacji wydanego na podstawie wspomnianego wyroku postanowienia sygnalizacyjnego TK.”
Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 16 grudnia 2021 r., sygn. akt I C 1199/19
Koszty pomocy prawnej udzielonej powodowi zostały przyznane pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu od Skarbu Państwa w stawce zgodnej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.). W ocenie Sądu rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz.U. z 2019r. poz. 18), przewidujące niższe stawki kosztów pomocy prawnej jest bowiem niezgodne z Konstytucją. Ani z analizy art. 29 ust. 2 prawa o adwokaturze, ani pozostałych przepisów tej ustawy, nie można na gruncie językowym ani celowościowym wyprowadzić podstawy dla Ministra Sprawiedliwości do zróżnicowania wynagrodzenia adwokatów w zależności od tego, czy adwokat świadczył pomoc prawną jako pełnomocnik z wyboru czy z urzędu; tym samym takie rozróżnienie stanowi niedopuszczalną w demokratycznym państwie prawa samowolę legislacyjną, w sposób nieproporcjonalny ingerującą w uprawnienia pełnomocników z urzędu do uzyskania wynagrodzenia za ich pracę. Zaznaczyć przy tym należy, że do stawki wynagrodzenia przewidzianej w rozporządzeniu w sprawie opłat za czynności adwokackie nie podlega doliczeniu podatek VAT, gdyż podstawą prawną podwyższania wynagrodzenia o ten podatek jest uznane przez Sąd za niezgodne z Ustawą Zasadniczą rozporządzenie w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, które przewiduje doliczanie podatku, ale do niższych stawek.
Inne, przykładowe orzeczenia Sądów Powszechnych:
APELACJA BIAŁOSTOCKA
Sądy Apelacyjne:
- Sąd Apelacyjny w Białymstoku Wydział II Karny (sygn. akt. II AKzw 1845/21)
Sądy Okręgowe:
- Sąd Okręgowy w Białymstoku Wydział II Cywilny (sygn. akt. II Ca 233/22)
- 🆕Sąd Okręgowy w Białymstoku Wydział II Cywilny (sygn. akt. II Ca 206/22)
Sądy Rejonowe:
- 🆕Sąd Rejonowy w Białymstoku Wydział XIII Karny (sygn. akt. XIII Ko 1555/22)
APELACJA KATOWICKA
Sądy Okręgowe:
- 🆕Sąd Okręgowy w Katowicach (sygn. akt. IV Ca 212/21) – wyrok z dnia 30 maja 2022 roku
APELACJA KRAKOWSKA
Sądy Apelacyjne:
- Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział II Karny (sygn. akt. II AKz 824/20) – postanowienie z dnia 11 lutego 2021 roku
- Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział II Karny (sygn. akt. I ACa 39/21) – wyrok z dnia 26 lutego 2021 roku
- Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział I Cywilny (sygn. akt. I Acz 366/21) – postanowienie z dnia 6 lipca 2021 roku
- Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział II Karny (sygn. akt. II AKz 423/21) – postanowienie z dnia 8 lipca 2021 roku
- Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział II Karny (sygn. akt. I ACa 1290/19) – wyrok z dnia 12 stycznia 2021 roku
Sądy Okręgowe:
- 🆕Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny (sygn. akt. XI 1 Ca 337/21) – postanowienie z dnia 28 września 2021 roku
- Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny (sygn. akt. I C 482/17)
- Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział IV Karny Odwoławczy (sygn. akt. IV Kz 440/21) – postanowienie z dnia 28 kwietnia 2021 roku
- Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny (sygn. akt. I C 307/19) – wyrok z dnia 9 czerwca 2021 roku
- Sądu Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny (sygn. akt. I C 1199/19) – wyrok z dnia 16 grudnia 2021 roku
- Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział V Karny (sygn. akt. V Kzw 19/22)
Sądy Rejonowe:
- 🆕Sąd Rejonowy w Oświęcimiu Wydział I Cywilny (sygn. akt. I Ns 295/19) – postanowienie z dnia 17 lutego 2022 roku
- 🆕Sąd Rejonowy w Oświęcimiu Wydział II Karny (sygn. akt. II 1 Ko 1826/21) – postanowienie z dnia 23 maja 2022 roku;
- Sąd Rejonowy w Oświęcimiu Wydział II Karny (sygn. akt. II K 651/20) – postanowienie w wyroku z dnia 22 marca 2021 roku
- Sąd Rejonowy w Oświęcimiu Wydział II Karny (sygn. akt. II K 1004/20) – postanowienie w wyroku z dnia 6 kwietnia 2021 roku
- Sąd Rejonowy w Oświęcimiu Wydział I Cywilny (sygn. akt. I Ns 295/19)
- Sąd Rejonowy dla Krakowa Nowej – Huty w Krakowie Wydział III Rodzinny i Nieletnich (sygn. akt. III RNs 765/21/N) – postanowienie z dnia 25 sierpnia 2021 roku
- Sąd Rejonowy w Gorlicach Wydział II Karny (sygn. akt. II K 450/20) – wyrok
z dnia 14 września 2021 roku - Sąd Rejonowy dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie Wydział I Cywilny (sygn. akt. I C 3001/19/K)
APELACJA RZESZOWSKA
Sądy Okręgowe:
- Sąd Okręgowy w Przemyślu Wydział II Karny (sygn. akt. II Kzw 293/20)
- Sąd Okręgowy w Przemyślu Wydział II Karny (sygn. akt. II Kzw 21/21)
- Sąd Okręgowy w Przemyślu Wydział II Karny (sygn. akt. II Kzw 24/21)
- Sąd Okręgowy w Przemyślu Wydział II Karny (sygn. akt. II Kzw 27/21)
- Sąd Okręgowy w Przemyślu Wydział II Karny (sygn. akt. IV Kzw 298/20)
- Sąd Okręgowy w Przemyślu Wydział II Karny (sygn. akt. IV Kzw 5/21)
- Sąd Okręgowy w Przemyślu Wydział II Karny (sygn. akt. IV Kzw 20/21)
Sądy Rejonowe:
- Sąd Rejonowy w Jarosławiu Wydział I Cywilny (sygn. akt. I C 1274/19)
- Sąd Rejonowy w Jarosławiu Wydział III Rodzinny i Nieletnich (sygn. akt. III Nsm 372/18)
- Sąd Rejonowy w Jarosławiu Wydział II Karny (sygn. akt. II Ko 462/21)
- Sąd Rejonowy w Jarosławiu Wydział II Karny (sygn. akt. II K 339/20)
- Sąd Rejonowy w Jaśle Wydział II Karny (sygn. akt. II W 423/20)
- Sąd Rejonowy w Lubaczowie Wydział III Rodzinny i Nieletnich (sygn. akt. III RNs 93/19)
APELACJA ŁÓDZKA
Sądy Apelacyjne:
- Sąd Apelacyjny w Łodzi Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt. III AUa 1016/20)
- Sąd Apelacyjny w Łodzi Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt. III Cz 18/20)
Sądy Okręgowe:
- Sąd Okręgowy w Łodzi Wydział IV Karny (sygn. akt. IV K 25/21) – wyrok z dnia 9 lipca 2021 roku
Sądy Rejonowe:
- Sąd Rejonowy Łódź Śródmieście Wydział XVIII Cywilny (sygn. akt. XVIII C 1816/18)
APELACJA WARSZAWSKA
Sądy Rejonowe:
- 🆕Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie – postanowienie
z dnia 19 lipca 2022 roku (I C 2731/20)
APELACJA WROCŁAWSKA
Sądy Apelacyjne:
- 🆕Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział II Karny – postanowienie z dnia 12 sierpnia 2021 roku (sygn. akt. II AKz 505/21 )
- 🆕Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział II Karny – wyrok z dnia 2 września 2021 roku (sygn. akt. II AKa 207/21)
- 🆕Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział II Karny – postanowienie z dnia 22 kwietnia 2022 roku (sygn. akt. II AKa 341/21)
APELACJA SZCZECIŃSKA
Sądy Apelacyjne:
- 🆕Sąd Apelacyjny w Szczecinie Wydział I Cywilny – postanowienie z dnia 25 lutego 2022 roku (sygn. akt. I ACa 750/21)
Sądy Okręgowe:
- Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy – postanowienie z dnia 17 marca 2020 roku (sygn. akt. VIII GC 375/14)
- Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy – postanowienie z dnia 24 czerwca 2020 roku (sygn. akt. VIII GC 631/19)
- Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy – postanowienie z dnia 24 czerwca 2020 roku (sygn. akt. VIII GC 736/18)
- Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy – postanowienie z dnia 2 lipca 2020 roku (sygn. akt. VIII GC 302/19)
- Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy – postanowienie z dnia 5 października 2020 roku (sygn. akt. VIII GC 612/18)
Sądy Rejonowe:
- 🆕Sąd Rejonowy w Stargardzie Wydział I Cywilny (sygn. akt. I C 526/21)
- 🆕Sąd Rejonowy w Szczecinie – Szczecin Prawobrzeże Zachód Wydział II Cywilny (sygn. akt. II C 839/20)
APELACJA GDAŃSKA
Sądy Apelacyjne:
- 🆕 Sąd Apelacyjny w Gdańsku II Wydział Karny (sygn. akt. II AKzw 985/22)
Sądy Okręgowe:
- 🆕 Sąd Okręgowy w Słupsku VI Wydział Karny (sygn. akt. VI Ka 47/22) – wyrok z dnia 12 września 2022 roku
Sądy Rejonowe:
- 🆕Sąd Rejonowy w Słupsku II Wydział Karny – wyrok z dnia 24 sierpnia 2022 r. (sygn. akt II K 986/21)
- 🆕Sąd Rejonowy w Słupsku II Wydział Karny – wyrok z dnia 9 września 2022 r. (sygn. akt II W 1593/21)
- Sąd Rejonowy w Słupsku II Wydział Karny – wyrok z dnia 28 października 2021 r. (sygn. akt II K 1148/20)
- Sąd Rejonowy w Słupsku II Wydział Karny – postanowienie z dnia 20 maja 2022 roku (sygn. akt. II W 1894/21)
- Sąd Rejonowy w Lęborku II Wydział Karny (sygn. akt. II K 22/22)
- Sąd Rejonowy w Lęborku II Wydział Karny (sygn. akt. II K 349/20)
- Sąd Rejonowy w Lęborku II Wydział Karny (sygn. akt. II Kp 99/22)
- Sąd Rejonowy w Gdyni X Wydział Wykonawczy (sygn. akt. X Ko 4892/21)
1 komentarz
[…] zestawienie możecie Państwo pobrać ze strony internetowej. Aktualizacja na dzień 9 czerwca 2022 […]